พะยูนเป็นญาติใกล้ชิดของแมนนาที
“พวกมั้นทั้งคู่เป็นสัตว์กินพืชที่รักสงบ ปกติมันชอบใช้เวลาส่วนใหญ่กินหญ้าทะเล จนเรียกว่าแทบจะกินนอนบนหญ้าทะเล” พิพิธภัณฑ์ออสเตรเลีย ได้บรรยายถึงพวกมันว่า เป็นสัตว์ขนาดใหญ่ มีหางที่แบนราบเหมือนวาฬ โดยพะยูนมีครีบเหมือนพาย ไม่มีครีบหลัง และปากที่แบนกว้างทำมุมลงเพื่อช่วยให้มันกินอาหารโปรดหญ้าทะเลได้ง่าย มีตาและหูที่เล็กเช่นเดียวกับพวกแมนนาที พวกมันไม่ได้พึ่งพาความรู้สึกมากนักในการเอาตัวรอด มันสนแค่การหาหญ้าทะเลที่ชอบเท่านั้น
แมนนาทีอยู่ในน้ำจืด ส่วนพะยูนอยู่ในน้ำเค็ม
ในขณะที่พะยูนนั้นชอบกินพืชใต้น้ำเหมือนแมนนาที แต่ก็มีความต่างเฉพาะคือพวกมันแทบไม่เคยเข้าไปในเขตน้ำจืด นั้นหมายความว่ามันคือสัตว์ทะเลชนิดเดียวที่กินพืชเป็นอาหาร และรายละเอียดจากเว็ปไซต์ Oceana ที่ทำให้อาจจะรู้สึกเศร้าแต่ก็อบอุ่นในเวลาเดียวกัน “สมองของพะยูนนั้นมีขนาดเล็กมากเมื่อเทียบกับตัว อาจจะเพราะว่ามันไม่ต้องพัฒนากลยุทธ์ที่ซับซ้อนในการหาอาหาร”
ความแตกต่างอย่างอื่นระหว่างแมนนาทีและพะยูน
“พะยูนมักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นแมนนาที แต่พวกมันมีจุดต่างกัน” โดยแมนนาทีจะมีหางกลมคล้ายใบพาย ส่วนพะยูนมีหางเหมือนวาฬหรือโลมา แมนนาทีโตได้ใหญ่และหนักกว่าพะยูนหลายเท่า พวกมันถูกเรียกว่าแมนนาทีเพราะมันใช้ปากอันแข็งแรงในการกินและถอนหญ้าทะเลออกจากพื้นทะเล นอกจากอายุยืนถึง 70 ปีแล้ว พะยูนสามารถโตได้ถึง 4 เมตรและน้ำหนักมากได้ถึง 270 กิโลกรัม
พะยูนอยู่ที่ไหนกัน?
ในขณะที่แมนนาทีนั้นอาศัยอยู่ในฝั่งตะวันตกของมหาสมุทรแอตแลนติก แต่พะยูนนั้นอาศัยในเขตอบอุ่นของมหาสมุทรอินเดียและแปซิฟิค เช่นเดียวกับแมนนาที พะยูนตัวเมียเมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์จะดึงดูดความสนใจของพะยูนตัวผู้หลายตัว และในที่สุดก็ผสมพันธุ์กับตัวผู้ หนึ่งถึงสองตัว จากนั้นลูกพะยูนจะเกิดหลังตั้งท้อง 12-14 เดือน และจะให้นมลูกไปถึง หนึ่งปีครึ่ง แม้พะยูนจะไม่มีศัตรูตามธรรมชาติ แต่ลูกๆ มันก็เสี่ยงที่จะโดนกินโดยพวกจระเข้น้ำเค็ม วาฬเพชรฆาต และฉลามขนาดใหญ่เช่นฉลามเสือ ฉลามหัวบาตร รวมทั้งฉลามขาว
ไม่มีศัตรูตามธรรมชาติ?
พวกมันอาจจะไม่มีนักล่าตามธรรมชาติ แต่ภัยคุกคามที่อันตรายสุดของพะยูนและแมนนาทีคือ “มนุษย์” พะยูนและแมนนาทีได้รับการคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ (ESA) และถือว่ามีความเสี่ยงจากบัญชีแดงของสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN)
ถึงอย่างงั้นพวกมันก็ยังถูกคุกในบางพื้นที่ ทั้งการทำลายแหล่งที่อยู่อาศัย การชนกับเรือและการถูกจับโดยไม่ได้ตั้งใจ โดยที่ Oceana ได้รณรงค์นโยบายตามหลักวิทยาศาสตร์ที่จะคืนความอุดมสมบูรณ์ของมหาสมุทร และการปกป้องถิ่นอาศัยของมัน
“เดิมนั้นพวกตระกูลพะยูนไม่ได้มีแค่สองชนิด มีอีกชนิดหนึ่งคือแมนนาที สเตลเลอร์ และยังเป็นพวกพะยูนที่มีขนาดใหญ่ที่สุด แต่น่าเศร้าที่พวกมันถูกล่าจนสูญพันธุ์โดยมนุษย์ในศตวรรษที่ 18”
“ในไทยแหล่งที่มีชื่อเสียง ในฐานะที่อาศัยของพะยูนคือ ที่หมู่เกาะลิบง จ. ตรัง (บ้านเกิดมาเรียม) แหล่งอนุรักษ์พะยูนที่สำคัญของประเทศไทย มีฝูงพะยูนกว่า 20 ตัวมารวมตัวกันหากินบริเวณแหล่งน้ำตื้น”
