ปรสิต (Parasitism) เป็นรูปแบบหนึ่งของ Symbiosis ซึ่งเป็นความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดของสิ่งมีชีวิตทั้งสอง แม้ปรสิตบางตัวจะเป็นอันตรายต่อเจ้าของร่างกาย แต่หลายชนิดนั้นไม่ก่อปัญหาใหญ่แถมยังปกป้องเจ้าของร่างกายจากปรสิตอื่นๆ อย่างเช่นไวรัสที่ป้องกันแบคทีเรียจากยาปฏิชีวนะ
ปรสิตจะรวบรวมสารอาหารจากเจ้าของร่างกายด้วยวิธีต่างๆ เช่นดื่มเลือดหรือกินผิวหนัง ไม่ก็เข้าไปฝังตัวอยู่ในร่างกายภายใน ปัจจุบันยังไม่มีการชี้ชัดว่ามีปรสิตกี่ชนิดบนโลก แต่ผู้เชี่ยวชาญส่วนใหญ่เชื่อว่าปรสิตส่วนใหญ่ยังไม่ถูกค้นพบ
เนื่องจากปรสิตได้แทรกซึมไปอยู่ในทุกซอกทุกมุมของสิ่งมีชีวิต จึงไม่น่าแปลกใจที่กลยุทธ์ของพวกมันจะมีมานานแล้ว บันทึกระหว่างปรสิตกับเจ้าของร่างกายครั้งแรกที่เคยพบคือฟอสซิลหนอนปรสิตในหอยทะเลเมื่อ 515 ล้านปีก่อน
“เมื่อเราพัฒนาโครงข่ายอาหารหรือเครือข่ายทางนิเวศวิทยา เราพบว่าในบางกรณีปรสิตมีส่วนเชื่อมโยงระหว่างสายพันธุ์มากกว่าครึ่ง ดังนั้นถ้าคุณต้องการหาตัวที่เชื่อมระบบนิเวศเข้าด้วยกัน ปรสิตคือคำตอบ” Mackenzie Kwak นักปรสิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยแห่งชาติสิงคโปร์กล่าว
เหนือกว่าปลิง
ปลิงเป็นหนอนชนิดหนึ่ง และยังเป็นปรสิตที่รู้จักกันดีที่สุด มีมากถึง 700 สายพันธุ์ทั่วโลก แต่มีเพียงครึ่งเดียวที่ดูดเลือด พวกมันอาศัยอยู่ทุกแห่งยกเว้นบนบกของขั้วโลกใต้ แม้แต่ในทะเลบริเวณแถบขั้วโลกก็ยังมีปลิง
พวกปรสิตฉลาดกว่าที่คิด พวกมันมีวิธีที่หลากหลาย เช่น แมลงวันที่อาศัยอยู่ในจมูกของสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ ปรสิตที่กินลิ้นของปลา ซึ่งเป็นพวกที่จะมาแทนอวัยวะของเจ้าบ้าน
สิ่งมีชีวิตปรสิตบางชนิดยังขโมยทรัพยากรทางอ้อม เช่นนกกาเหว่าจะแอบไข่ในรังนกชนิดอื่น และลูกนกจะกำจัดไข่และลูกนกของเจ้าของรัง ก่อนจะให้แม่นกเลี้ยงมัน
คลิปวิธีที่ลูกนกกำจัดนกตัวอื่น
เล็กแต่ทรงพลัง
ถึงปรสิตส่วนมากจะมีขนาดเล็ก แต่มันมีผลกระทบใหญ่หลวงต่อระบบนิเวศของมัน Rhinanthus minor เป็นพืชกาฝากที่มีถิ่นกำเนิดในยุโรปมันจะเจาะเข้าไปในต้นหญ้าและดูดจนแห้ง การมีอยู่ของมันทำให้การแข่งขันของหญ้าพวกนี้ลดลงและเปิดทางให้ดอกไม้ป่าขึ้นมาแทนที่
ปรสิตในปรสิต
ปรสิตในปรสิต เรียกกันว่า Hyperparasite ซึ่งเป็นเริ่องธรรมดา พวกมันจะไข่ในตัวปรสิตธรรมดาอีกที ในบางกรณีอาจจะมีพวกเชื้อราบนเชื้อราต้นไม้อีกที และยังมีพวกเชื้อราที่กินส่วนที่ตายของเชื้อราชนิดอื่นอีกด้วย
ช่วยชีวิตพวกปรสิต
แม้ปรสิตจะมีความสำคัญมากกว่าที่คิด แต่พวกมันกลับอยู่ในสถานะที่เสี่ยงมากกว่าที่คิดไว้มาก โครงการอนุรักษ์เกือบทุกโครงการมองข้ามพวกมันไป ทั้งๆ ที่พวกมันถูกคุกคามมากกว่าที่คิด โดยเฉพาะจากสภาพภูมิอากาศ รวมถึงผลกระทบอื่นๆ ถ้าร่างต้นของพวกมันสูญพันธุ์ จะสามารถทำให้ปรสิตหลายสายพันธุ์สูญพันธุ์ไปด้วย
“ด้วยความหลากหลายมากเกินไป อาจหมายความว่าปรสิตเป็นอีกสายพันธุ์ที่ใกล้จะสูญพันธุ์” ในปี 2020 มีการเรียกร้องให้มี “แผนอนุรักษ์ปรสิตทั่วโลก” บทความนี้กล่าวถึงวิธีการปกป้องปรสิตหลายวิธี เช่น การระบุว่าเป็นสายพันธุ์ที่ได้รับการคุ้มครอง
ตัวอย่างเช่น บันทึกเห็บบนตัวนิ่มที่ใกล้สูญพันธุ์ (Amblyomma javanense) ซึ่งอาศัยอยู่บนตัวนิ่มซุนดาที่ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากนี้ เขายังตั้งชื่อสามัญให้กับปรสิตที่หายากที่สุดชนิดหนึ่งของออสเตรเลีย นั่นคือ หมัดก็อบลิน (Stephanocircus domrowi) ซึ่งตั้งชื่อตามนี้เพราะมันอาศัยอยู่บนพอสซัมที่ใกล้สูญพันธุ์
สิ่งสำคัญคือต้องสังเกตว่าความพยายามในการอนุรักษ์ดังกล่าวใช้ไม่ได้กับปรสิตของมนุษย์หรือปศุสัตว์ เช่น หนอนกินี ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคที่ทำให้ร่างกายทรุดโทรม หนอนจะโผล่ออกมาจากผิวหนังของบุคคล แต่ในหลายกรณี “สายพันธุ์เหล่านี้ไม่จำเป็นต้องเป็นอันตรายต่อเจ้าบ้านพวกมัน เพราะมันเป็นเพียงผู้โดยสารในการเดินทางที่ยาวนานและมีวิวัฒนาการ และคุ้มค่าที่จะปกป้องเพื่อความสมบูรณ์และความเสถียรของระบบนิเวศ”
