ปลาเสือพ่นน้ำ จัดอยู่ในสกุลทอกโซเตส (Toxotes) ซึ่งในภาษากรีกแปลว่า “นักธนู” โดยลักษณะประจำตัวของปลาชนิดนี้ก็สมชื่อดีแล้ว เพราะมักจะลอยตัวอยู่แถวๆ ผิวน้ำ ตรงที่ๆ พืชชายน้ำขึ้นรก แพ เสาบ้าน หรือ วัสดุอะไรประมาณนี้ มันจะรอคอยจับแมลงที่มักจะมาเกาะวัสดุต่างๆ เมื่อมันสบโอกาส มันจะพ่นน้ำออกมาจากปากคล้ายกับการยิงธนู เพื่อส่งให้เหยื่อที่มันหมายตาตกลงมาในน้ำ
สำหรับปลาเสือพ่นน้ำ ได้รับการอธิบายแล้ว 10 ชนิด พบกระจายพันธุ์อยู่ตายแนวชายฝั่งและแม่น้ำขนาดใหญ่ในเขตอินโด-แปซิฟิก ในไทยเคยมีรายงานการพบ 3 ชนิด แต่หลังจากมีการศึกษาลึกมากขึ้น ก็พบชนิดใหม่อีก 2 ชนิด จึงทำให้ในไทยมีปลาเสือพ่นน้ำรวม 5 ชนิด และมีถึง 2 ชนิด ที่พบเฉพาะที่ไทยเท่านั้น หนึ่งคือปลาเสือพ่นน้ำสยามซึ่งพบที่บึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์ และ ปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดเล็ก ที่ถูกพบเมื่อ 160 ปีก่อน
ปริศนา! ปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดเล็ก
ปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดเล็ก ใช่ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ทอกโซเตส ไมโครเลปิส (Toxotes microlepis) ซึ่งหากคุณเอาชื่อนี้ไปหาข้อมูลในอินเตอร์เนตจะพบว่า ในวิกิเรียกว่า ปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดถี่ และหน้าตาก็ค่อนข้างต่างจากตัวที่กำลังพูดถึง นั้นเพราะชื่อไมโครเลปิส ถูกใช้เรียกปลาเสือพ่นน้ำหลายชนิดเลยทีเดียว
สำหรับเรื่องราวของปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดเล็ก เริ่มต้นเมื่อ 160 ก่อนเป็นอย่างน้อย เมื่อปี พ.ศ. 2401 อองรี โมอู (Henri Houhot) ซึ่งเป็นนักสำรวจชาวฝรั่งเศล วัย 36 ปี เขาได้เดินทางมาสำรวจและเก็บตัวอย่างสิ่งมีชีวิตในไทยและประเทศเพื่อนบ้าน
ในช่วงเดือนตุลาคม อองรี่เดินทางจากกรุงเทพไปที่อยุธยาและสระบุรี จากนั้นก็กลับมากรุงเทพในเดือนธันวาคม โดยตัวอย่างของสัตว์ที่อองรีรวบรวมมาได้ และถูกส่งกลับไปที่อังกฤษ มีปลาเสือพ่นน้ำรวมอยู่ด้วย 3 ตัว จากนั้นก็ถูกอธิบายโดยนักมีนวิทยาชาวเยอรมัน ซึ่งในตอนนั้นเขาได้ทำงานให้กับพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยาแห่งลอนดอน และได้อธิบายลักษณะทางอนุกรมวิธานว่าเป็นชนิด ทอกโซเตส ไมโครเลปิส (Toxotes microlepis) และมันคือเสือพ่นน้ำชนิดใหม่ในตอนนั้น
ต่อมาชื่อนี้ได้ถูกใช้กับปลาเสือพ่นน้ำในประชากรที่พบในน้ำจืด หลายลุ่มน้ำในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แน่นอนว่าประชากรที่พบทางตอนกลางของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาก็ใช่ชื่อนี้เช่นกัน …ในขณะที่ปลาเสือพ่นน้ำเจ้าของชื่อไมโครเลปิส ตัวจริงมีตัวอย่างเพียงตัวเดียวเท่านั้น
สำหรับตัวอย่างเดียวของปลาเสือพ่นน้ำที่อองรี่ส่งไปที่ลอนดอน ตอนนี้ถูกเก็บรักษาเอาไว้ในชื่อรหัส BMNH 1859.7.1.44 เป็นปลาที่ยาวประมาณ 12 เซนติเมตร มีแต้มสีเข้มรูปไข่ บริเวณตอนบนของแผ่นปิดเหงือก เหนือครีบหู ใต้ส่วนต้นของครีบหลัง และใต้ส่วนกลางของครีบหลัง ไม่มีจุดหรือแต้มใดๆ บริเวณเหนือครีบก้น เป็นปลาที่มีเกล็ดเล็กมาก โดยเฉพาะบริเวณโคนหาง
ปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดเล็ก มีเกล็ดตามแนวเส้นข้างลำตัว 45 เกล็ด ในขณะที่เสือพ่นน้ำชนิดอื่นที่พบในไทยจะมีไม่เกิน 40 เกล็ด นอกจากนี้ปลาตัวอย่างมีตาอยู่ห่างจากแนวสันหัวค่อนข้างมาก ซึ่งจากลายและเกล็ดก็เพียงพอที่จะแยกออกมาจากปลาเสือพ่นน้ำชนิดอื่นแล้ว
มีเรื่องที่น่าสนใจอีกประการคือ จากตัวอย่างเสือพ่นน้ำสามตัวที่อองรี่ส่งไปนั้น ตัวอย่างอีกสองตัวแม้จะมีลายที่คล้ายกัน แต่กลับมีเกล็ดตามแนวเส้นข้างเพียง 37 และ 39 เกล็ดเท่านั้น และตาก็มีขนาดใหญ่ซึ่งอยู่บนสุดของแนวสันหัว ซึ่งยังไม่ได้จำแนกว่าเป็นชนิดใด ด้วยเหตุนี้ ตัวอย่างจริงๆ ของ ทอกโซเตส ไมโครเลปิส (Toxotes microlepis) จึงมีเพียงตัวเดียวเท่านั้น
สุดท้ายตามที่ดร.นณณ์ ได้เขียนเอาไว้ในช่วงท้ายว่า ในปี พ.ศ. 2562 ได้พบปลาจำนวนหนึ่ง ได้ถูกจับมาขายพร้อมกับปลาเสือพ่นน้ำน้ำกร่อย ที่ชื่อ ทอกโซเตส ชาทาเรียส (Toxotes Chatareus) ซึ่งผู้ขายบอกว่าจับมาจากแม่น้ำบางปะกง …เรื่องราวของปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดเล็กที่แท้จริงก็เป็นเช่นนี้
