สิ่งมีชีวิตโบราณหลายชนิดมักจะติดอยู่ในอำพัน แต่ส่วนใหญ่เป็นแมลง อำพันเป็นวัสดุที่ดีเยี่ยมสำหรับการเก็บรักษาสัตว์ขาปล้อง เพราะมีเปลือกที่แข็งแรงอยู่แล้ว ซึ่งจะยึดเกาะไว้ได้แม้ว่าอวัยวะภายในจะสลายตัว
แต่แล้วกิ้งก่าล่ะ? Retinosaurus hkamentiensis เป็นกิ้งก่าสายพันธุ์ใหม่ที่สูญพันธุ์ซึ่งถูกพบว่าติดอยู่ในอำพันในพม่าโดยไม่คาดคิด ว่าสัตว์เลื้อยคลานทั้งตัวจะได้รับการอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างดี ตั้งแต่ผิวหนังที่เป็นเกล็ดจนถึงโครงกระดูก
“เราสามารถศึกษาไม่เพียงแต่โครงกระดูกเท่านั้น แต่ยังสามารถศึกษาลักษณะภายนอกของกิ้งก่าได้อีกด้วย” Čerňanský บอกกับ SYFY WIRE “อันที่จริง เราสามารถศึกษาสัตว์ในลักษณะเดียวกับที่นักสัตววิทยาศึกษาสปีชีส์สมัยใหม่”
Retinosaurus ไม่ใช่ไดโนเสาร์ (“ซอรัส” หมายถึง “กิ้งก่า”) แต่ทว่ามันยังคงความน่าสนใจไว้ การสแกน CT อาจมีปัญหาในบางครั้ง แต่การเก็บรักษาอวัยวะหลายส่วนไว้อย่างดี ซึ่งช่วยให้นักวิจัยเปลี่ยนการสแกนให้กลายเป็นภาพที่เหมือนจริงอย่างน่าขนลุก ของสิ่งมีชีวิตที่อยู่บนโลกตั้งแต่ช่วงกลางยุคครีเทเชียส
กิ้งก่าตัวเล็กๆ ตัวนี้มีความคล้ายคลึงกับญาติในปัจจุบันอย่างไร การเปรียบเทียบทางสัณฐานวิทยา ถูกใช้เพื่อค้นหาญาติที่รอดตายที่ใกล้เคียงที่สุด เช่นเดียวกับการวิเคราะห์สายวิวัฒนาการ ซึ่งค้นหาการเชื่อมต่อทางวิวัฒนาการ ผ่านสัณฐานวิทยาของสปีชีส์ที่สูญพันธุ์ไปแล้ว และข้อมูลระดับโมเลกุลของสปีชีส์ที่ยังหลงเหลืออยู่
สิ่งที่นักวิจัยค้นพบจากการมองดูตัวอย่างอย่างใกล้ชิดคือ มันเป็น Scincoid ที่สะท้อนคุณสมบัติของ Xantusiids บางชนิดซึ่งมีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเหนือ แล้วฟอสซิลไปสิ้นสุดที่เมียนมาร์ได้อย่างไร? เป็นไปได้ว่า Rhetinosaurus เกิดที่อื่นเนื่องจากอาณาเขตของมันย้ายไปอยู่ที่อื่น
“สิ่งนี้ซับซ้อน เพราะมีสมมติฐานอื่นๆ เกี่ยวกับที่มาและสภาพยุคโบราณของกิ้งก่าพวกนี้” Čerňanský กล่าว “มันยังค่อนข้างเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ ทำให้สามารถเพิ่มเติมที่มาของเชื้อสายสัตว์ที่เกิดขึ้นในช่วงยุคครีเทเชียส”
ถ้า Retinosaurus เป็นบรรพบุรุษของ Xantusiids หรือกิ้งก่ากลางคืนนั่น อาจหมายความว่าพวกมันเคยอยู่ในพื้นที่ที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นมหาทวีปของทวีปกอนด์วานา มีบางส่วนของพม่าที่ยังคงอยู่กึบกอนด์วานา Retinosaurusและสปีชีส์ที่เกี่ยวข้องสามารถอยู่รอดได้ประมาณ 50 ล้านปีก่อนที่แผ่นเปลือกโลกพม่าจะลอยไปยังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สายพันธุ์อื่นที่ถูกทิ้งไว้เบื้องหลังบนกอนด์วานา สามารถมุ่งไปยังอเมริกาเหนือและอเมริกากลางได้
