จงโคร่ง (River toad) เป็นคางคกที่มีชื่อเรียกมากมาย เช่น กง กระทาหอง กระหอง และเพราะมันเห่าได้คล้ายกับหมา เลยถูกเรียกว่า “หมาน้ำ” อีกด้วย และก็สมชื่อหมาน้ำ เพราะบางทีคุณอาจจะได้ยินเสียงหมาเห่าในน้ำ โดยที่ไม่เจอตัวหมาแต่อย่างใด
จงโคร่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Phrynoidis aspera (พรายนอยดิส แอสเปรา) ซึ่งอยู่ในวงศ์คางคก และคางคกที่อยู่ในสกุลเดียวกับจงโคร่งก็มีเพียง 2 ชนิด นั้นก็คือ จงโคร่ง และ คางคกแม่น้ำบอร์เนียว โดยทั้งสองชนิดถือเป็นคางคกขนาดใหญ่ที่ชอบอยู่ในน้ำมาก
สำหรับจงโคร่งจัดเป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำประเภทคางคกที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในไทย เมื่อโตเต็มที่จะยาวได้ถึง 22 เซนติเมตร ขาอาจยาวได้ถึง 15-20 เซนติเมตร ส่วนลักษณะของจงโคร่งเมื่อเทียบกับคางคกบ้านถือว่าต่างกันหลายส่วน โดยความกว้างของแก้วหูจะสั้นกว่าครึ่งหนึ่งของความกว้างของตา และอยู่ห่างจากตามาก สันกระดูกเหนือแก้วหูจะหนามาก กระดูกหน้าผากระหว่างตากับหูทั้งสองข้างจะบุ๋มตรงกลาง กระดูกสันหลังมีร่องลึกตรงกลาง
ผิวหนังใต้คอใต้ท้องจะออกสีชมพู ส่วนบนสีค่อนข้างดำและมีสีแดงเป็นหย่อมๆ มากน้อยต่างกันไปแต่ละตัว และก็ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมด้วย นอกจากนี้ยังมีปุ่มนูนอยู่ทั่วไปบริเวณส่วนบนของลำตัว นิ้วเท้ามี 4 นิ้ว ใต้ฝ่าเท้ามีปุ่มตามข้อนิ้ว และนิ้วเท้ามีพังผืดซึ่งอยู่ระหว่างนิ้วทุกนิ้ว
จงโคร่งเป็นสัตว์ที่พบได้เฉพาะในป่าดิบชื้น มันชอบอาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำในป่า เช่น ลำธาร น้ำตกหรือลำห้วย มักใช้ชีวิตอยู่ในน้ำมากกว่าอยู่บนบก มักหลบอยู่ตามขอนไม้หรือก้อนหินขนาดใหญ่ หากินในเวลากลางคืน และชอบอยู่ในน้ำสะอาด ด้วยเหตุนี้จงโคร่งจึงเป็นดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์ของป่า และความสะอาดของน้ำ ทั้งนี้ในไทยจะพบกับจงโคร่งได้ที่ ภาคเหนือ ภาคตะวันตก และภาคใต้
ด้วยความที่ตีนมีพังผืด จึงทำให้ว่ายน้ำเก่งมาก ในตอนกลางวันมันจะซ่อนตัวอยู่ตามที่ซ่อนประจำของมัน แต่ก็มีโอกาสที่จะเห็นมันนั่งหลับด้วยท่าทางชิวๆ บนกิ่งไม้หรือพื้นดินที่อยู่เหนือหรือติดลำธาร เมื่อมีภัยมันก็พร้อมจะกระโดดลงน้ำได้ทันที …พอตกกลางคืนมันจึงเริ่มออกมาจับแมลง ซึ่งปกติมันจะหากินตามพื้นที่เปิดโล่ง เมนูหลักคือแมลงและสัตว์น้ำตัวเล็ก
และเพราะจงโคร่งเป็นคางคกขนาดใหญ่ แถมยังมีต่อมพิษอยู่ใต้ผิวหนัง จึงมีศัตรูที่เต็มใจที่จะกินมันค่อนข้างน้อย อาจจะมีงูเพียงไม่กี่ชนิดที่สามารถกินสัตว์จำพวกคางคกได้ เช่น งูเห่าหม้อ งูสิงหางดำ งูสิงบ้าน งูสิงทอง และงูลายสาบคอแดง ส่วนพวกหมาแมว หากโจมตีอาจจะบาดเจ็บจากพิษ ถ้ารอดก็จะเข็ดจนไม่อยากยุ่งอีก ส่วนมนุษย์คงจะมีบางกลุ่มที่รู้วิธีกิน …แน่นอนว่าไม่แนะนำให้กิน
นอกจากนี้จงโคร่งยังเป็นสัตว์ที่ค่อนข้างห่วงถิ่น เมื่อโตเต็มวัยตัวผู้จะออกหาลำธารหรือแหล่งน้ำดีๆ ที่ยังไม่มีเจ้าของ ทั้งนี้ก็เพื่อเอาไว้เรียกความสนใจตัวเมีย แต่หากบริเวณนั้นมีตัวผู้เจ้าถิ่นอยู่ก่อน ก็จะมีการต่อสู้ด้วยการกอดปล้ำกัน ซึ่งส่วนใหญ่ตัวที่โตกว่าจะชนะ และจะได้สิทธิในครอบครองลำธารที่เหมาะสม ส่วนผู้แพ้ต้องไปหาที่อยู่ใหม่
และแม้จงโคร่งจะหนีเมื่อมนุษย์เข้าใกล้ แต่มันก็เป็นสัตว์ที่มีพฤติกรรม “แกล้งตาย” หรือก็คือเมื่อมันจนมุมหรือโดนจับ มันจะไม่หนีและไม่กระดุกกระดิกเลย มันจะปล่อยให้เราจับจนพอใจ แต่ถึงมันจะยอมให้จับง่ายๆ คุณก็ไม่ควรจับมันบ่อยๆ เพราะอาจทำให้มันบาดเจ็บได้
ในภาคใต้จงโคร่งถือเป็นสัตว์นำโชค โดยเฉพาะในอำเภอเบตง จังหวัดยะลา มักถือกันว่าบ้านใดมีจงโคร่งอาศัยอยู่ด้วย บ้านนั้นจะอยู่เย็นเป็นสุข หากผู้ใดทำร้ายจงโคร่ง ผู้นั้นหรือญาติพี่น้องก็จะประสบเคราะห์ร้าย ดังนั้นเจ้าของบ้านจึงมักปล่อยให้จงโคร่งอาศัยอยู่ในบ้าน เสมือนเป็นสัตว์เลี้ยงชนิดหนึ่ง ปล่อยให้มันหากินแมลงที่มาเล่นแสงไฟในบ้าน จะไม่มีใครกล้ารบกวน รังแกหรือทำร้ายจงโคร่ง
ส่วนหนังของจงโคร่ง จะมีต่อมยางที่เป็นพิษเหมือนกับหนังคางคก ในอดีตเคยมีโจรผู้ร้ายเคยใช้หนังจงโคร่งแห้ง ผสมกับเห็ดเมาบางชนิด เติมด้วยใบและยางของสมุนไพรบางอย่าง ทำเป็นชุดไฟสำหรับรมควัน เมื่อเจ้าของบ้านได้สูดดมก็จะมึนเมา หลับหรือหมดสติไป โจรผู้ร้ายก็จะเข้าไปลักขโมยหรือปล้นได้อย่างง่ายดาย
ส่วนวิธีแก้พิษ เขาว่าให้กินน้ำมะพร้าวอ่อนและล้างหน้าด้วยน้ำมะพร้าวอ่อน อาการก็จะดีขึ้นเอง นอกจากนี้ในบางท้องถิ่น จะเอาหนังของจงโคร่งมาตากแห้ง แล้วมวนผสมกับใบยาสูบเพื่อสูบเหมือนยาสูบทั่วไป ว่ากันว่ามีฤทธิ์แรงกว่ายาสูบหรือบุหรี่ทั่วไป มีความแรงเทียบเท่ากับกัญชา ในฟิลิปปินส์ก็นิยมทำเช่นเดียวกัน
