338 ชนิด 1,364 ตัว คือตัวเลขสัตว์ป่าที่อาศัยอยู่ในลุ่มน้ำคลองแสง ซึ่งเป็นสัตว์ป่าตกค้างในพื้นที่อ่างเก็บน้ำเขื่อนเชี่ยวหลาน ในปี 2528 ในจำนวนสัตว์ป่าที่ได้รับผลกระทบทั้งหมด มีสัตว์ป่าที่ได้รับการกำหนดสถานภาพว่ากำลังจะ “สูญพันธุ์” อยู่ด้วย 14 ชนิด ได้แก่ ช้าง สมเสร็จ และกระซู่ เป็นต้น แต่ภายหลังจึงพบว่า สัตว์ป่าที่ได้รับการช่วยเหลือตายเกือบทั้งหมด
บทเรียนในครั้งนั้นถือเป็นบทเรียนราคาแพง ที่หน่วยงานรัฐจำเป็นต้องทำการบ้านอย่างหนัก หากจะสร้างเขื่อนหรือโครงการใดๆ ที่ส่งกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทั้งนอกและในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ แต่ไม่ว่าจะกี่ปีผ่านไป ไม่ว่าจะรัฐบาลชุดไหน เรากลับเห็นการเดินหน้าของโครงการต่างๆ ที่สร้างผลกระทบต่อระบบนิเวศและธรรมชาติที่เหลืออยู่อย่างต่อเนื่อง
เตรียมสร้างเขื่อนใหม่ในพื้นที่อุทยาน!
ล่าสุดจะมีการจัดประชุมเพื่อเพิกถอนพื้นที่อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง จ.พะเยา เพื่อให้กรมชลประทานเตรียมก่อสร้างโครงการอ่างเก็บน้ำแม่เมาะ (เขื่อน) ความจุ 3.45 ล้านลูกบาศก์เมตร พื้นที่ชลประทาน ประมาณ 4,000 ไร่ โดยพื้นที่ดำเนินโครงการบางส่วน (เนื้อที่ 397 ไร่) อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยภูนาง
สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าเต็งรังที่มีความสมบูรณ์ และตามริมลำน้ำเป็นป่าเบญจพรรณ ที่แห่งนี้จึงกลายเป็นพื้นที่พิเศษที่นกยูงไทยจะเข้ามาใช้ประโยชน์ เนื่องจากนกยูงเลือกใช้พื้นที่ป่าบริเวณลำห้วยแม่เมาะเป็นพื้นที่สำหรับอยู่อาศัย หาอาหาร เกี้ยวพาราสี ผสมพันธุ์ พื้นที่ทำรังวางไข่ พื้นที่เลี้ยงลูก และพื้นที่พักนอนในเวลากลางคืน
“จากการสำรวจพบว่า บริเวณที่มีการสร้างเขื่อนมีนกยูงไทย อาศัยอยู่อย่างหนาแน่น ประมาณ 20 ตัว ต่อ ตร.กม.”
นกยูงไทย (Green Peafowl Pavo muticus) ถูกจัดให้เป็นสัตว์ป่าสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ (Endangered) ในระดับโลก ตาม IUCN red list มักพบได้ในประเทศกัมพูชา จีน อินโดนีเซีย ลาว เมียนมา ไทย และเวียดนาม และได้สูญพันธุ์ไปแล้วจากธรรมชาติของบังคลาเทศ อินเดีย และมาเลเซีย
หากพื้นที่ตรงนี้น้ำท่วมเราก็แค่ย้ายนกยูงไปที่อื่น?
ข้อมูลนี้ นพ.รังสฤษฎ์ กาญจนะวณิชย์ ประธานชมรมอนุรักษ์นกและธรรมชาติล้านนา ได้ให้ความเห็นว่า “สัตว์แต่ละชนิด มีความต้องการทางชีววิทยาที่จำเพาะ พื้นที่ที่เหมาะสมในการดำรงชีวิตของนกยูงที่ดีที่สุด คือ พื้นที่ราบลุ่มริมลำห้วย ซึ่งเป็นแหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์ และนกยูงต้องใช้ลานหาดริมห้วยเป็นพื้นที่ในการเกี้ยวพาราสี จับคู่ผสมพันธุ์
ทุกวันนี้ เราอยู่ในวิกฤตของการ สูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพอย่างรุนแรง สัตว์ป่าหลายชนิดประสบปัญหารายล้อม เราจึงจำเป็นต้องทำทุกวิธีทาง ที่จะหลีกเลี่ยงการสร้างปัจจัยเชิงลบ ต่อการการดำรงชีวิต สืบทอดเผ่าพันธุ์ของพวกมัน”
จากโครงการช่วยเหลือสัตว์ป่าตกค้างในพื้นที่อ่างเก็บน้ำโครงการเขื่อนเชี่ยวหลาน เป็นตัวอย่างให้เราได้เห็นแล้วว่า แม้จะระมัดระวังมากแค่ไหน สุดท้ายแล้ว สัตว์ทุกตัวที่ได้รับการช่วยเหลือ ก็ไม่สามารถมีชีวิตรอดและดำรงเผ่าพันธุ์ต่อไปได้