ก่อนจะเข้าเรื่องจริงๆ ผมขอเล่าประสบการณ์โดนปลาประเภทนี้ ต่อย ตำ แทง หรือจะใช่คำอะไรก็แล้วแต่ หลายคนที่ติดตามช่องนี้ น่าจะพอรู้ว่าผมเป็นคนที่ตกปลา และจริงๆ ก็ตกมาตั้งแต่ประถม ปลาดุก ปลาแขยง เป็นปลาที่ตกได้บ่อย แต่ที่ได้แผลบ่อยๆ น่าจะเป็นปลาหมอ …โชคดีที่ผมเป็นคนกลัวเจ็บ เลยระวังตัวมาตั้งแต่แรก แผลที่ได้เลยเล็กๆ น้อยๆ
แต่ปลาที่ทำให้ผมจำไปจนตายคือ ปลาแขยงตัวประมาณคืบ สีเหลืองๆ จำได้ว่าเป็นช่วงกลางคืน นั่งตกปลาอยู่ที่คลองพระโขนง แถวๆ วัดสะพาน ปลาแขยงตัวนึงถูกวัดขึ้นมา ผมเอามือจับเพื่อจะปลดตัวเบ็ด แต่แล้วก็โดนเงี่ยงปลาต่อยเข้าที่ระหว่างงามนิ้วโป้งและชี้ พอโดนเท่านั้นล่ะ! ปวดมาก ปวดร้าวไปทั้งแขนเลย มือข้างที่โดนสั่นดิ๊กๆ ในใจคิดว่าแย่ล่ะกุ ปวดชิบหายเลย แต่ก็พอทนได้ และคิดว่าก็แค่ปลาแขยง คงไม่ปวดนานมั้ง ประกอบกับอยากตกปลาต่อ เลยทนๆ ไป
โชคดีที่คิดถูก เพราะปวดอยู่อย่างงั้นประมาณชั่วโมงก็ทุเลาลงจนหาย ตั้งแต่นั้นมา ผมไม่เคยจับปลาพวกนี้ด้วยมือเปล่าอีกเลย ….เพราะขนาดปลาแขยงยังขนาดนี้ ถ้าปลาเลเวลสูงกว่านี้ไม่เจ็บเจียนตายไปเลยหรือ! ที่มาเล่าเรื่องนี้ เพราะอยากจะเตือนว่า แม้แต่การจับปลาที่สุดแสนธรรมดา ก็อาจส่งคุณเข้าโรงพยาบาลได้ จับปลามีเงี่ยงแหลมคม ใช้ผ้า ใช้ถุงมือ ใช้คีม หรือใช้เพื่อน จะปลอดภัยที่สุด …นอกเรื่องมาไกล เริ่มกันเลยดีกว่า
ปลาในอันดับปลาหนัง (Siluriformes)
รู้หรือไม่ปลาในอันดับปลาหนัง (Siluriformes) หรือ อันดับ (/ซิ-ลู-ริ-ฟอร์-เมส/) คือสัตว์มีกระดูกสันหลังที่ประกอบไปด้วยสัตว์มีพิษจำนวนมากที่สุดในโลก โดยปลาในอันดับปลาหนัง มีมากถึง 35 วงศ์ ประกอบด้วยปลาเกือบ 3,000 ชนิด ปลาในกลุ่มหลักๆ ในชื่อไทยก็คือ ปลาดุก ปลากด ปลาสวาย ปลาบึก ส่วนฝรั่งจะเรียกปลาพวกนี้ว่า ‘แคทฟิช’ ทั้งหมด
ในเรื่องจำนวนของปลาดุกมีพิษ นักวิจัยได้ออกมาบอกว่า ปลาที่ใช้ชื่อว่า แคทฟิช ยกเว้นปลาในสกุลของปลาดุกไฟฟ้า (Malapterurus) ทุกชนิดมีแนวโน้มที่จะมีพิษไม่มากก็น้อย และทาง Nationalgeographic ก็ออกมายืนยันว่า มีอย่างน้อย 1,250 หรืออาจมีมากถึง 1,650 ชนิด ที่มีพิษ
ปลาดุกที่ต่อยได้เจ็บปวดที่สุดในโลกคือ?
ก่อนจะไปรู้ว่าตัวไหนเจ็บสุด ทาง Nationalgeographic ได้ระบุเอาไว้ว่า ปลาในกลุ่มแคทฟิชที่มีพิษอ่อนที่สุด คือปลาที่พบในทวีปอเมริกาเหนือ พวกมันสร้างความเจ็บปวดได้อย่างมากก็ประมาณโดนผึ้งทั่วไปต่อย ซึ่งหลายชนิดก็ไม่มีพิษเลย ความเจ็บที่ได้รับจากปลาพวกนี้ ก็เหมือนโดนตะปูตำ โดนมีดบาดเฉยๆ
ส่วนปลาดุกที่ต่อยได้เจ็บปวดที่สุดในโลก ตามที่นักวิจัยได้ลงความเห็นเอาไว้ มีอยู่ 2 วงศ์ หนึ่งคือปลาในวงศ์ปลาดุกทะเล (Plotosidae) ซึ่งประกอบไปด้วย 10 สกุล ในไทยพบปลาดุกทะเลอยู่ 2 ชนิด คือ ปลาดุกทะเลลาย (Plotosus lineatus) และ ปลาดุกทะเลยักษ์ (Plotosus canius) …ทั้งสองขึ้นชื่อในเรื่องความเจ็บปวดอยู่แล้ว
ส่วนวงศ์ที่สองคือ วงศ์ปลาจีด (Heteropneustes) ซึ่งประกอบไป 1 สกุล โดยปลาจีดที่พบในไทยน่าจะมีอยู่ 2 ชนิด หนึ่งคือ ปลาจีดอินเดีย (Heteropneustes fossilis) ที่ถือว่าเป็นชนิดต้นแบบของปลาจีด และสองคือ ปลาจีดเขมราฐ (Heteropneustes kemratensis) เป็นปลาจีดที่ประมงส่งเสริมให้เลี้ยง
และหากถามว่า ระหว่างวงศ์ปลาดุกทะเล และ วงศ์ปลาจีด ชนิดไหนเจ็บปวดกว่ากัน! ผมก็คงต้องอธิบายตามที่ถูกเขียนเอาไว้คือ หากคุณโดนปลาจีดต่อย คุณจะเจ็บปวดมากและอาจต้องเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาล แต่หากโดน ปลาดุกทะเลลาย ต่อย! ไม่เพียงแค่คุณอาจต้องเข้าโรงพยาบาล คุณอาจจะตายเลยด้วยซ้ำ
ด้วยเหตุนี้จึงพอจะสรุปได้ว่า ปลาดุกทะเลลาย คือปลาดุกที่ต่อยได้เจ็บปวดที่สุดในโลกใบนี้ อย่างน้อยก็ในบรรดาปลาที่ได้รับการวิจัยแล้ว ส่วนปลาดุกทะเลยักษ์ก็เจ็บปวดน้อยกว่าปลาดุกทะเลลายหน่อยนึง น่าเสียดายที่นักวิจัยส่วนใหญ่มักทุ่มเทไปกับพิษของ งู แมงมุม แต่ปลามีพิษกลับถูกละเลยไปมาก ด้วยเหตุนี้พิษของปลาจึงแทบจะไม่สามารถนำไปวัดค่า หรือ เปรียบเทียบกับสัตว์ชนิดไหนๆ ได้เลย
พิษของปลาดุกทำงานอย่างไร?
หนามหรือเงี่ยงปลา ถือเป็นจุดเด่นของปลาในกลุ่มนี้ พวกมันมีต่อมพิษอยู่ที่ส่วนปลายของครีบหลังและครีบอก เมื่อปลาดุกถูกคุกคาม ครีบเหล่านี้สามารถล็อคตำแหน่งไม่ให้ขยับไปไหนได้ เมื่อเงี่ยงปะทะเข้ากับเป้าหมาย เยื่อหุ้มเซลล์ที่อยู่รอบๆ เซลล์ต่อมพิษจะฉีกขาด และปล่อยพิษเข้าสู่บาดแผลของเป้าหมาย
ในรายงานของนักวิจัย ระบุว่าพิษของปลาดุกแม้จะไม่รุนแรงถึงตายง่ายๆ เหมือนงูพิษ แต่ก็พิเศษมาก เพราะพิษจะส่งผลต่อระบบประสาท ทำลายเม็ดเลือดแดง ทำให้การไหลเวียนของเลือดลดลง กล้ามเนื้อจะกระตุก และจะหายใจได้ลำบาก แต่! ถึงอย่างงั้น จนถึงทุกวันนี้ ก็ยังไม่สามารถระบุชนิดของปลา และผลกระทบที่ชัดเจนของผู้ที่ถูกพิษได้ นั้นเพราะอาการอาจจะต่างกันในแต่ละคนด้วย
และความจริง ความเจ็บปวดจากการโดนปลาดุกต่อย ไม่ได้เกิดจากพิษเท่านั้น หากคุณโชคไม่ดีพอ! หลังจากถูกต่อย จะเกิดอาการอักเสบซึ่งถือเป็นระยะแรก ถ้าอักเสบแล้วหายก็ดีไป แต่หากติดเชื้อด้วยจะถือเป็นเรื่องใหญ่ และยิ่งหากมีชิ้นส่วนของเงี่ยนติดในแผล มันจะเกิดอาการแทรกซ้อนมากมาย ซึ่งจะทำให้ความเจ็บปวดยาวนานและรุนแรงขึ้น คุณอาจจะต้องรักษาตัวนานหลายเดือน และแม้จะไม่ค่อยมีรายงานการเสียชีวิตจากเรื่องพวกนี้ แต่ก็มีรายงานการตัดแขน ตัดขา เพื่อรักษาชีวิตอยู่หลายครั้ง …ด้วยเหตุนี้ การโดนเงี่ยงปลาพวกนี้ต่อย จึงไม่ใช่เรื่องขำๆ เลย
