ปลาพลวงคืออะไร?
ปลาพลวงเป็นปลาที่อยู่ในสกุล Neolissochilus (นี-โอ-ลิส-โซ-คิล-อัส) ซึ่งอยู่ในวงศ์ปลาตะเพียน พวกมันเป็นปลาเกล็ดน้ำจืด ที่ครั้งหนึ่งเคยอยู่ในสกุลเดียวกับปลาเวียน แต่ถูกแยกออกมาในปี ค.ศ 1985 ลักษณะโดยรวมของปลาในสกุลนี้คือ มีริมฝีปากล่างบาง มีหนวดสองคู่ ลำตัวยาวกลม หางมีขนาดใหญ่และดูแข็งแรง
เป็นปลาที่อาศัยอยู่ตามแม่น้ำและลำธารที่น้ำไหลค่อนข้างดี เป็นปลาที่ปรับตัวได้ดี สามารถกินได้ทั้งพืชและสัตว์ และถึงแม้ปลาพลวงจะลดจำนวนลงและหายไปจากแหล่งน้ำหลายแห่ง แต่พวกมันก็พบได้ง่ายมากตามลำธารหรือน้ำตกที่อยู่ในอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าหลายแห่ง
เช่นในอุทยานแห่งชาติน้ำตกเอราวัณ จังหวัดกาญจนบุรี จะพบกับ “ปลาพลวงหิน” หรือจะเป็นที่อุทยานแห่งชาติน้ำตกพลิ้ว จังหวัดจันทบุรี คุณจะพบกับ “ปลาพลวงทอง” และหากเป็นที่น้ำตกลำปี ก็จะพบกับ “ปลาพลวงทองแดง” ซึ่งมีมากมายอยู่บริเวณนั้น
ปลาพลวงเป็นปลาที่วางไข่ในช่วงปลายฤดูฝน ซึ่งเป็นช่วงที่น้ำไหลไม่แรงมากนัก เมื่อถึงช่วงเวลานั้นแม่ปลาจะขุดหลุมเล็กๆ ก่อนจะวางไข่ลงไป ลูกปลาพลวงจะมีลำตัวที่ใสและมักจะมีจุดสีดำที่โคนหาง ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงเล็กๆ บริเวณริมตลิ่ง ก่อนจะเติบโตอย่างรวดเร็วเพื่อให้ร่างกายพร้อมสู้กับกับกระแสน้ำในฤดูฝนที่กำลังจะมาถึง
ปลาพลวงกินได้หรือไม่ และทำไมจึงมีคนบอกว่ามีพิษ?
ก่อนที่จะกินปลาพลวง สิ่งที่คุณต้องทราบคือ ปลาพลวงถือเป็นปลาต้นน้ำ ซึ่งมีความสำคัญต่อระบบนิเวศ จริงๆ เรื่องที่มีคนมากมายรู้ว่ามันเป็นปลามีพิษ ก็เพราะมันเป็นหนึ่งในกลยุทธเพื่อการอนุรักษ์ปลาชนิดนี้ ทั้งเรื่องที่ทำให้คนรู้ว่ามันเป็นปลาที่กินแล้วเมา ทั้งเรื่องที่มันเป็นปลาเจ้าที่ ซึ่งหากกินเข้าไปก็จะมีอันเป็นไป …ด้วยเหตุนี้จึงมีคนมากมายที่ไม่กล้ากินปลาพลวง แต่! เรื่องที่เป็นปลามีพิษนั้นถือเป็นเรื่องจริงครึ่งนึง
บอกตรงๆ ว่าตัวผมเองก็ไม่เคยกินปลาพลวง แต่ก็มีคนบอกว่ามันมีรสชาติดีมาก และหากถามว่าจริงๆ แล้วปลาชนิดนี้กินได้หรือไม่ คงต้องบอกว่ากินได้ เพราะยังไงซะพวกมันก็ไม่ใช่ปลาที่มีพิษตั้งแต่แรก แต่คุณต้องรู้ว่าการกินปลาพลวงที่อาศัยในธรรมชาติ มีความเสี่ยงที่จะทำให้ป่วยรุนแรง
ตัวปลาพลวงเองนั้นไม่มีพิษ แต่พวกมันก็คล้ายกับปลาบ้า ที่ในบางฤดูกาลจะได้กินผลไม้ป่าอย่างเช่น ผลกระเบาหรือผลลำโพง ซึ่งตัวปลาเองมันก็ไม่ได้รับผลกระทบทางลบจากการกินผลไม้ป่าพวกนี้ แต่พิษจะไปสะสมอยู่ในร่างกายของปลามากขึ้นๆ จนสุดท้ายมันก็กลายเป็นปลามีพิษ แถมพิษบางชนิดจากผลไม้ป่าก็ไม่สามารถทำลายด้วยความร้อนได้ ด้วยเหตุนี้แม้จะเผาจนเนื้อเป็นผุยผง หากกินเข้าไปก็อาจจะเจอเข้ากับพิษได้
ทั้งนี้คนที่กินปลาพลวงที่มีพิษเข้าไป จะเกิดอาการมึนเมา อ้วกแตก ตัวชา ระดับความรุนแรงขึ้นอยู่กับระดับพิษที่ปลาสะสมเอาไว้ และขึ้นอยู่กับความต้านทานของแต่ละคน แน่นอนว่าเด็กจะได้รับผลรุนแรงกว่าผู้ใหญ่
และยิ่งเป็นปลาพลวงอายุมากตัวโต ก็ยิ่งมีพิษที่รุนแรงมากขึ้นอีก ผมจึงแนะนำว่า จงระงับความอยากลองกินปลาพลวงในธรรมชาติจะดีกว่า เพราะถึงจะเป็นในสมัยนี้ โอกาศที่คุณจะได้เจอกับปลาพลวงมีพิษนั้นมีมากกว่าปลาบ้าเยอะ …ต่อไปมาทำความรู้จักปลาพลวงทั้ง 6 ชนิดกัน
ชนิดที่ 1 – ปลาพลวงทองแดง – Neolissochilus Soroides
ปลาพลวงทองแดง หรือ ปลาแซะ ปลาแงะ เป็นปลาที่ยาวได้ประมาณ 80 เซนติเมตร จัดเป็นปลาพลวงขนาดใหญ่ ในปลาวัยเด็กจะมีสีส้มบริเวณแก้ม แถบลำตัวและครีบต่างๆ โดยเฉพาะครีบอกและตรงก้านครีบก้น จะมีสีเข้มเป็นพิเศษ ในปลาขนาดใหญ่จะมีลำตัวและแก้มสีทองแดงอมน้ำตาล ครีบก้นจะแหลมและยาวกว่าปลาพลวงชนิดอื่น
พบได้ในลุ่มน้ำทางภาคใต้ที่ไหลลงอ่าวไทย โดยจะเริ่มตั้งแต่จังหวัดสุราษฎร์ธานี ไปจนถึงจังหวัดนราธิวาส และยังพบในจังหวัดพังงา ตรังและสตูล ไล่ลงใต้ไปจนถึงประเทศมาเลเซีย คุณอาจพบพวกมันอยู่ในพื้นที่เดียวกับปลาพลวงหิน โดยเฉพาะในพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี
ชนิดที่ 2 – ปลาพลวงทอง – Neolissochilus sp.East
ปลาพลวงทอง น่าจะเป็นปลาพลวงที่มีชื่อเสียงที่สุด เมื่อพูดถึงปลาพลวงหลายคนก็น่าจะคิดถึงปลาพลวงทองเป็นอันดับแรก โดยปลาชนิดนี้ยาวได้ถึง 100 เซนติเมตร เป็นปลาที่มีหัวค่อนข้างสั้นและดูกลม ลำตัวจะเป็นแถบสีเหลือง เขียวและทอง พบได้ในจังหวัดทางภาคตะวันออกของประเทศไทย และจะพบมากในจังหวัดระยองกับจังหวัดจันทบุรี โดยเฉพาะในเขตอนุรักษ์ที่มีน้ำตกหรือลำธาร เช่นใน อุทยานแห่งชาติน้ำตกพลิ้ว จังหวัดจันทบุรี และ อุทยานแห่งชาติเขาชะเบา-เขาวง จังหวัดระยอง
ชนิดที่ 3 – ปลาพลวงหิน – Neolissochilus Stracheyi
ปลาพลวงหิน หรือ ปลามุง หรือ ปลาปุง เป็นปลาที่ยาวได้ประมาณ 100 เซนติเมตร ในปลาตัวเล็กจะมีสีเงินหม่นๆ มีแถบสีน้ำตาลอ่อนพาดกลางลำตัว ในปลาขนาดใหญ่จะเหลือบสีฟ้าตามครีบ พบอยู่ตามแนวป่าทางตะวันตก ตั้งแต่ภาคเหนือตอนบน จนถึงจังหวัดเพชรบุรี และจะพบได้ง่ายตามแหล่งท่องเที่ยวสำคัญอย่างเช่น ที่วนอุทยานถ้ำปลา จังหวัดแม่ฮ่องสอน หรือจะเป็นตามน้ำตกหลายแห่งในจังหวัดกาญจนบุรี
ชนิดที่ 4 – ปลาพลวงเกาะ – Neolissochilus hendersoni
ปลาพลวงเกาะ หรือ ปลาพลวงแคระ เป็นปลาพลวงขนาดเล็ก ที่ยาวได้ประมาณ 30 เซนติเมตร เกล็ดตรงแนวสันหลังและด้านบนของลำตัวเป็นสีเหลืองทอง ครีบทุกครีบเป็นสีเหลืองส้ม โดยเฉพาะครีบที่ท้องและก้นจะเข้มเป็นพิเศษ
รายงานการพบปลาพลวงชนิดนี้ครั้งแรกมาจากเกาะปีนัง ประเทศมาเลเซีย ต่อมาก็พบในเกาะลังกาวีและคาบสมุทรมาลายู โดยเฉพาะพรมแดนที่ติดกับประเทศไทย ส่วนในไทยมีรายงานการพบที่เกาะตะรุเตา และอาจพบได้ในจังหวัดอื่นที่มีพรมแดนเชื่อมต่อกับประเทศมาเลเซีย ..ถือเป็นปลาพลวงหายากชนิดหนึ่ง
ชนิดที่ 5 – ปลาพลวงชมพู – Neolissochilus SP.Tenasserim
ปลาพลวงชมพู จัดเป็นปลาพลวงขนาดใหญ่ที่ยาวได้ถึง 100 เซนติเมตร เป็นปลาที่มีลำตัวยาว หัวและปากสั้นทู่กว่าปลาพลวงชนิดอื่น ลำตัวและครีบต่างๆ มีสีทองอมชมพู พบในภาคใต้ จังหวัดชุมพร จังหวัดระนอง จังหวัดกระบี่ และทางใต้ของจังหวัดพังงา โดยจะพบได้มากตามน้ำตกขนาดใหญ่หลายแห่ง เช่น น้ำตกเขาลำรู่ จังหวัดพังงา หรือในคลองนาคาจังหวัดระนอง สวนปลาพลวงที่พบในอุทยานแห่งชาติศรีพังงา จะเป็นปลาพลวงทองแดง
ชนิดที่ 6 – ปลาพลวงถ้ำ – Neolissochilus subterraneus
ปลาพลวงถ้ำ จัดเป็นสัตว์เฉพาะถิ่นของประเทศไทย เป็นหนึ่งในปลาถ้ำที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก มันมีความยาวประมาณ 50 เซนติเมตร ตัวปลาที่อยู่ในถ้ำจะมีลำตัวสีขาวขุ่น แต่เมื่อถูกจับออกมาข้างนอกจะมีลำตัวสีฟ้าอ่อน ทั้งนี้ปลาพลวงถ้ำถือเป็นปลาที่ยังมีดวงตาที่ใช่งานได้ค่อนข้างดี ลำตัวมีเกล็ดขนาดใหญ่และยังบางกว่าปลาพลวงทั่วไป
เป็นปลาที่พบได้แห่งเดียวในโลก คือที่ถ้ำพระวังแดง อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก แต่ดูเหมือนโครงการเขื่อนคลองชมพู ซึ่งอยู่ไม่ห่างจากถ้ำมากนัก อาจจะส่งผลร้ายแรงต่อระบบนิเวศภายในถ้ำ ซึ่งจะส่งผลต่อปลาพลวงถ้ำและสัตว์ที่อยู่ในบริเวณนั้นทั้งหมดได้ …ปลาพลวงถ้ำเป็นปลาที่หายากที่สุดในปลาพลวงที่พบในประเทศไทย
เอาละก็จบแล้วนะครับ สำหรับเรื่องปลาพลวง 6 ชนิด ที่พบได้ในประเทศไทย สำหรับเรื่องพิษของปลาพลวงผมไม่กล้าฟันธงว่าช่วงไหนกินได้ช่วงไหนกินไม่ได้ เอาเป็นว่าไม่ต้องไปหาเรื่องกินมันก็ดีแล้ว เพราะยังไงซะพวกมันก็เป็นปลาที่ควรอนุรักษ์
และสำหรับปลาพลวงถ้ำผมว่าน่าเป็นห่วงมาก เพราะจะได้รับผลกระทบจากโครงการเขื่อนคลองชมพู ซึ่งโครงการนี้เคยถูกยกเลิกไปเมื่อปี ค.ศ. 2014 แต่เพิ่งจะถูกปลุกผีขึ้นมาจนทำให้เกิดความกังวลขึ้นมาอีกครั้ง แน่นอนว่ามันจะส่งผลกระทบร้ายแรงต่อสัตว์ป่าหายากหลายชนิดอย่างแน่นอน
