เช่นเดียวกับม้าและลา ม้าลายอยู่ในสกุลม้าหรือลา (Equidae) ทั้งม้า ลา และ ม้าลาย มีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด ซะจนสามารถผสมพันธุ์และสร้างลูกผสมขึ้นมาได้ ดังเช่น “เซดอนก์ (zedonk) ซึ่งเป็นลูกผสมระหว่างม้าลายตัวผู้กับลาตัวเมีย” อีกชนิดคือ “ซอร์ส (zorse) ลูกผสมของม้าลายตัวผู้กับม้าตัวเมีย” และ “โซนี (zony) เป็นลูกผสมระหว่างม้าลายกับม้าแคระ” … แต่ม้าลายต่างจากวงศ์ตระกูลของพวกมันทั้งหมด มันไม่ยอมจำนนต่อมนุษย์
ในอดีตเราสามารถแบ่งประเภทของม้าลายออกได้กว่า 10 ชนิด ซึ่งจะแบ่งออกตามถิ่นที่อยู่อาศัย แต่ปัจจุบันหลงเหลืออยู่เพียง 3 ชนิด และยังไม่สามารถแบ่งได้ตามแหล่งอาศัยได้เหมือนเดิมอีกแล้ว เนื่องจากสภาพแวดล้อมและสภาวะความเป็นอยู่ที่เปลี่ยนไป
ทำไมม้าลายจึงไม่เชื่อง?
ทั้งหมดอาจเกี่ยวข้องกับการคัดเลือกโดยธรรมชาติ ม้าลายและม้าแยกจากบรรพบุรุษร่วมกัน เมื่อประมาณ 4 ล้านปีก่อน จากนั้นทั้งสองต่างก็ปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมเฉพาะของตน
ในตอนแรกฝูงม้าป่าในอเมริกาเหนือและยุโรป จะถูกเลี้ยงไว้เป็นอาหาร ต่อมามนุษย์เริ่มคุ้นเคยกับพวกมัน ซึ่งเป็นเรื่องหลังจากการถือกำเนิดของเกษตรกรรมเมื่อประมาณ 12,000 ปีก่อน …จากนั้นม้าได้พิสูจน์คุณค่าในการขนส่งและการทำสงคราม ซึ่งทำให้มนุษย์ต้องทุ่มเทเวลาและความพยายามในการเลี้ยงม้าโดยการคัดเลือกสายพันธุ์ที่เชื่องที่สุด
ต่างจากม้าป่าตรงที่ม้าลายอยู่ในทุ่งหญ้าสะวันนาที่โล่งกว้างของแอฟริกา พวกมันมีสัตว์นักล่ามากมายให้ต้องกังวล รวมถึงสิงโต-เสือชีตาร์ที่ว่องไว ไฮยีน่าเจ้าเล่ห์ ด้วยเหตุนี้การคัดเลือกโดยธรรมชาติ จึงหล่อหลอมให้ม้าลายกลายเป็นสัตว์ที่มีปฏิกิริยาตอบสนองสูง พวกมันพร้อมที่จะกระโจนเมื่ อมีสัญญาณอันตรายเพียงเล็กน้อย ม้าลายมีความก้าวร้าวและจะต่อต้านการถูกจับอย่างมาก
โดยพื้นฐานแล้วพวกมันเป็นแหล่งอาหารของสิงโต แน่นอนว่ามันไม่ต้องการ ดังนั้นพวกมันจึงพยายามหลบหนี ปัดป้อง และคอยระวังสัตว์นักล่าระดับท๊อปของโลก พวกมันจึงเรียนรู้ที่จะก้าวร้าวมากและเตะหนักจริงๆ อันที่จริงม้าลายสามารถเตะสิงโตให้ตายได้ มันไม่ค่อยต่างจากมนุษย์ หากคุณเติบโตในสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยศัตรูที่แข็งแกร่ง มันจะเป็นการยากที่จะทำคุณเชื่อใจและเชื่อง
นอกจากพวกมันจะก้าวร้าวและมีรีเฟล็กซ์ที่รุนแรง พวกมันยังไม่มีโครงสร้างครอบครัว ไม่มีลำดับชั้น ถามว่า? ม้าลายอยู่กันเป็นฝูง ไม่ถือว่าเป็นโครงสร้างครอบครัวหรือไง?
คุณต้องรู้ว่า การที่สัตว์อยู่รวมกันเป็นฝูง ไม่ได้หมายความว่าพวกมันเป็นครอบครัวหรือเป็นเพื่อนกัน บางครั้งมนุษย์ก็รวมตัวกันเป็นกลุ่มและส่วนใหญ่เราเกลียดสิ่งนี้ และเหตุผลที่ม้าลายทำเช่นนี้? ก็คล้ายกับเรานั้นล่ะ มันเป็นเทคนิคการเอาชีวิตรอด สำหรับม้าลายไม่มีสิ่งที่เรียกว่าสังคมที่ยึดติด ถ้าตัวหนึ่งถูกจับได้ ที่เหลือก็ไม่สนใจ
มนุษย์เองก็รับรู้ถึงคุณสมบัติที่ไม่เป็นมิตรของม้าลายอย่างรวดเร็ว แต่พวกเขาก็ยังพยายามที่จะควบคุมมัน ตัวอย่างเช่น ในศตวรรษที่ 19 จอร์จ เกรย์ (George Grey) ได้นำเข้าม้าลายจากแอฟริกาใต้ไปยังนิวซีแลนด์ ในตอนนั้นเขาเพิ่งได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้ว่าการรัฐ และปกติเขาก็ชอบให้ควายป่าแอฟริกาลากเกวียน
ลอร์ด วอลเตอร์ รอธไชลด์ (Lord Walter Rothschild) นักสัตววิทยาแห่งยุควิกตอเรีย มีชื่อเสียงในการขับรถม้าที่ลากโดยม้าลายไปยังพระราชวังบักกิงแฮม ต่อมาในต้นศตวรรษที่ 20 โรเซนโด ริเบโร (Rosendo Ribeiro) แพทย์คนแรกของไนโรบี ที่ขี่ม้าลายกลับบ้าน
อย่างไรก็ตาม นี่เป็นเพียงตัวอย่างเล็กน้อยของม้าลายบางตัวที่เชื่อง โดยรวมแล้วม้าลายได้รับการพิสูจน์แล้วว่าดื้อรั้นเกินกว่าจะเลี้ยงได้ แม้ว่าชาวอาณานิคมยุโรปในแอฟริกา จะพยายามอย่างดีที่สุดที่จะใช้ประโยชน์จากพวกมันก็ตาม
มีความพยายามครั้งล่าสุด เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2556 โดย เชียร์ อินแมน (Shea Inman) วัยรุ่นในเวอร์จิเนียพยายามฝึกม้าลายเพื่อขี่มัน หลังจากอดทนและฝึกฝนด้วยการให้รางวัลมาหลายเดือน …อินแมนก็สามารถขี่ม้าลายได้เป็นบางครั้ง แม้จะสังเกตว่า “บางวันก็เหมือนกับว่าขี่ม้าตัวนี้มาหลายสิบปีแล้ว และบางวันม้าตัวนี้ก็ทำตัวเหมือนไม่เคยเห็นมนุษย์มาก่อนเลย”
สุดท้ายก็สรุปได้ว่า ม้าลายเป็นสัตว์ที่ไม่สามารถทำให้เชื่องได้ หรืออย่างน้อยม้าลายส่วนใหญ่ไม่สามารถทำให้เชื่องได้ และถึงเชื่องมันก็เชื่องเป็นบางวัน
