โลมาอิรวดี หรือ โลมาหัวบาตรมีครีบหลัง (Irrawaddy dolphin) เป็นโลมาที่มีหัวกลมและไม่มีจงอย บริเวณหน้าผากขยายยาวกว่ารูปหน้าของมัน ลำตัวมีสีเทาหรือน้ำเงินเข้มยาวประมาณ 178-274 เซนติเมตร ส่วนช่วงท้องมีสีเทาอ่อนกว่ามีครีบหลังเล็กๆ เป็นรูปร่างสามเหลี่ยมปลายมน และครีบข้างที่กว้างและยาว น้ำหนักตัวจะอยู่ประมาณ 98-159 กิโลกรัม
ตัวผู้มีแนวโน้มอายุยืนกว่า และน้ำหนักมากกว่าตัวเมีย พวกมันมีครีบหลังใหญ่กว่า ทั้งขากรรไกรบนและล่างของมันมีฟันที่เล็กมากและแหลมคม รวมทั้งมันยังมีกระเพาะอาหารหลายส่วน แต่ไม่มีกล้ามเนื้อหูรูดบริเวณหัวใจ โดยตัวเมียจะออกลูกทุกๆ 2-3 ปี ทำให้ทุกครั้งที่มีการพบลูกโลมาเกิดใหม่ จะเป็นเรื่องที่สร้างความยินดีกันอย่างมาก
พบครั้งแรกที่แม่น้ำอิรวดี
โลมาชนิดนี้ ถูกค้นพบครั้งแรกที่แม่น้ำอิรวดีในเมียนมา จึงเป็นที่มาของชื่อนี้ ปัจจุบันพบมากในแหล่งน้ำลึก 9 แห่ง ตลอดช่วงราว 190 กิโลเมตรของลำน้ำโขง และแม้จะได้ชื่อว่าเป็นขวัญใจของชาวกัมพูชาแต่พวกมันก็ต้องเผชิญกับภัยคุกคามอย่างมาก และมีความเสี่ยงสูงที่จะสูญพันธุ์
การจับปลาผิดกฎหมายโดยใช้ไฟฟ้าช็อต ยาพิษ หรือระเบิด ที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในช่วงกว่า 40 ปีมานี้ ส่งผลให้ประชากรปลา และโลมาถูกจับ หรือถูกฆ่าจากการโดนลูกหลง เช่นเดียวกับการจับปลาอย่างถูกกฎหมายที่ใช้ตาข่ายไนลอนตาเล็กถี่ สร้างปัญหาให้กับสัตว์เหล่านี้ไม่ต่างกัน ทั้งการตกปลาที่มากเกินความจำเป็นโดยไม่มีการตรวจสอบ ทำให้สูญเสียประชากรปลาเพื่อเป็นอาหารมากขึ้น รวมถึงการสร้างเขื่อน
ที่มา ศูนย์ปฏิบัติการอุทยานแห่งชาติทางทะเลที่ 4 จังหวัดตราด
