แมวน้ำไบคาล คืออะไร?
แมวน้ำไบคาล (Baikal seal) หรือที่คนท้องถิ่นเรียกว่า เนอปา (Nerpa) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pusa sibirica (ปูซา ซิบิริก้า) มันเป็นแมวน้ำที่อยู่ในสกุลปูซา (Pusa) ซึ่งมีอยู่ทั้งหมด 3 ชนิดคือ แมวน้ำไบคาล , แมวน้ำแคสเปี้ยน และ แมวน้ำวงแหวนอาร์กติก พวกมันทั้งหมดเป็นแมวน้ำไม่มีหู และมีเพียงแมวน้ำไบคาลที่อยู่ในน้ำจืด
สำหรับแมวน้ำไบคาลพบได้เฉพาะในทะเลสาบไบคาล ที่ไซบีเรียประเทศรัสเซีย มันเป็นหนึ่งในแมวน้ำแท้ที่มีขนาดเล็กที่สุด และยังเป็นชนิดเดียวในโลกที่อาศัยอยู่ในน้ำจืดอย่างแท้จริง และมันยังเป็นแมวน้ำเพียงไม่กี่ชนิดที่ให้กำเนิดลูกแฝดได้
แมวน้ำไบคาล โตเต็มวัยจะยาวได้ประมาณ 1.1 – 1.4 เมตร และหนักประมาณ 63 – 70 กิโลกรัม เคยพบตัวยาวที่สุด 1.65 เมตร และหนักถึง 130 กิโลกรัม แมวน้ำชนิดจะหนักขึ้น 38 – 42% ในช่วงฤดูใบไม้ร่วง ตัวผู้จะมีขนาดใหญ่กว่าตัวเมียเพียงเล็กน้อย
โดยปกติแมวน้ำที่โตเต็มวัย ลำตัวจะมีสีเทาเข้มบริเวณหลังและมีขนสีเหลืองที่ท้อง หรืออาจกลายเป็นสีน้ำตาล และหากเปียกน้ำจะเป็นสีดำ หากเป็นลูกแมวน้ำจะเป็นสีขาวและขนจะนุ่มดุจแพรไหม เมื่อโตขึ้นขนจะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีเข้มขึ้น ไม่ค่อยมีรายงานการพบแมวน้ำไบคาลที่เป็นลายจุด
แมวน้ำไบคาล มาอยู่ในทะเลสาบได้อย่างไร?
ก่อนอื่นต้องขอเล่าก่อนว่า ทะเลสาบไบคาลเป็นทะเลสาบที่ไม่ธรรมดาสุดๆ ทั้งลึกที่สุด เก่าแก่ที่สุด เป็นน้ำแข็งปีล่ะหลายเดือน กักเก็บน้ำจืดเอาไว้ถึง 1 ใน 5 ของโลก และยังไกลจากทะเลนับพันกิโลเมตร
ด้วยเหตุนี้จึงเกิดคำถามว่า “แมวน้ำไบคาล” มาอยู่ในทะเลสาบได้อย่างไร? แน่นอนว่าไม่มีใครรู้เรื่องนี้จริงๆ แต่จากโครงสร้างกะโหลกของแมวน้ำไบคาลแสดงให้เห็นว่า มันมีความเกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดกับแมวน้ำแคสเปี้ยน (Phoca caspica) ซึ่งถือเป็นญาติสนิทของมัน นอกจากนี้โครงสร้างทางสัณฐานวิทยาก็บ่งชี้ว่า พวกมันสืบเชื้อสายมาจากแมวน้ำวงแหวนอาร์กติก
ด้วยเหตุนี้ นักวิจัยจึงสันนิฐานว่า แมวน้ำไบคาลน่าจะว่ายทวนน้ำมาจนถึงทะเลสาบไบคาล หรือบางทีในอดีตทะเลสาบไบคาลอาจเคยมีจุดเชื่อมต่อกับทะเล และแมวน้ำไบคาลก็อาศัยอยู่ในทะเลสาบไบคาล เป็นเวลาอย่างน้อย 2 ล้านปีมาแล้ว
พวกมันใช้ชีวิตกันอย่างไร?
โดยปกติแมวน้ำไบคาลถือเป็นสัตว์ที่สันโดษ แต่ก็มีหลายตัวที่จะรวมตัวกันเพื่อแบ่งช่องทางเข้าถึงทรัพยากร เช่น ในช่วงที่ทะเลสาบเป็นน้ำแข็ง จะมีช่องทางลงน้ำเพียงไม่กี่แห่ง พวกมันก็จะรวมตัวกันอยู่แถวนั้น และช่วงเวลาที่มันรวมตัวกันมากที่สุดก็คือในฤดูใบไม้ผลิ เป็นเวลาที่พวกมันหาอาหารได้มากที่สุด ซึ่งอาจจะมีแมวน้ำมากถึง 500 ตัวอยู่บริเวณนั้น
เมื่อถึงฤดูหนาว น้ำในทะเลสาบจะกลายเป็นน้ำแข็ง แมวน้ำไบคาลจะใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่ใต้น้ำแข็ง และจะใช้ช่องอากาศเล็กๆ ที่อยู่ใต้น้ำแข็งเพื่อหายใจ หลังจากนั้นมันจะดำน้ำลึกประมาณ 10 – 50 เมตร เพื่อหาปลา โดยอาหารหลักของแมวน้ำไบคาลก็คือ “ปลาน้ำมันไบคาล” ซึ่งเป็นสัตว์เฉพาะถิ่นอีกชนิดที่พบได้ในทะเลสาบไบคาล
ในเรื่องดำน้ำ แมวน้ำไบคาลถือเป็นแมวน้ำที่ดำน้ำได้ลึกและอึดกว่าแมวน้ำเกือบทั้งหมด รวมทั้งชนิดที่พบในทะเล เนื่องจากมันมีเลือดมากกว่าแมวน้ำชนิดอื่นมาก จึงสามารถกลั้นหายใจได้นานถึง 70 นาที และหากจำเป็นก็ดำน้ำได้ลึกถึง 400 เมตร …สาเหตุที่มันต้องดำลึกขนาดนั้น เพราะว่าปลาน้ำมันไบคาล ที่เป็นอาหารหลักของพวกมัน จัดเป็นปลาน้ำจืดที่อาศัยในน้ำลึกที่สุดในโลก
แมวน้ำไบคาล เป็นสัตว์ที่กินเยอะ พวกมันที่โตเต็มวัยจะกินปลาประมาณ 3 – 4 กิโลกรัมต่อวัน ด้วยเหตุนี้จึงถูกกล่าวหาว่าเป็นต้นเหตุทำให้ปลาโอมุล (omul) ที่อยู่ในทะเลสาบไบคาลต้องลดลงไปมาก ซึ่งไม่เป็นจริงเลย เพราะจากปลาทั้งหมดที่มันกินเข้าไป เป็นปลาน้ำมันไบคาลถึง 90% …ความจริงปลาโอมุลลดลงไปเพราะ โดนมนุษย์จับขาย และแย่งชิงทรัพยากรกับปลาน้ำมันไบคาลไม่ไหวต่างหาก
แมวน้ำไบคาลอาจเป็นแมวน้ำเพียงชนิดเดียว ที่สามารถกินอาหารด้วยการกรอง หรือก็คือมันสามารถรวบรวมและกินสัตว์จำพวกครัสเตเชียนจำนวนมากขณะว่ายน้ำได้ …ซึ่งถือว่าพิเศษมากๆ
ประชากรของพวกมันตอนนี้เป็นเช่นไร?
คงต้องบอกว่าจำนวนประชากรของแมวน้ำไบคาลค่อนข้างเยอะ พวกมันมีอยู่ประมาณ 80,000 – 100,000 ตัว ซึ่งถือว่าเต็มความจุที่ทะเลสาบแห่งนี้จะรับไหว เพราะหากมีมากกว่านี้ แมวน้ำชนิดนี้อาจกลายเป็นภัยคุกคามสายพันธุ์อื่น และเพราะใต้น้ำของทะเลสาบแห่งนี้ ไม่มีสัตว์ขนาดใหญ่พอที่จะกินพวกมันได้ พวกมันจึงเพิ่มจำนวนได้ค่อนข้างปลอดภัย
หากไม่นับ หมี จิ้งจอกแดง นกอินทรี และภัยคุกคามอย่างภาวะโลกร้อน สารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่ไหลลงน้ำ มนุษย์ถือว่าเป็นภัยคุกคามสำหรับแมวน้ำไบคาล พวกมันจะถูกล่าเพื่อเอาหนังและขน แต่ก็มีการกำหนดโควตาที่สามารถล่าได้ในแต่ละปี ซึ่งโดยปกติจะอยู่ระหว่าง 2,300 – 2,800 ตัวต่อปี แน่นอนว่ามีการล่าแบบผิดกฎหมายด้วย
และแม้ในตอนนี้ยังปลอดภัย แต่เพราะพวกมันอาศัยอยู่ในทะเลสาบที่ได้ชื่อว่าน้ำใสสะอาดที่สุดในโลก พวกมันจึงอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลง การตายจำนวนมากจึงอาจเกิดขึ้นได้ ซึ่งเคยเกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2530 – 2531 มีแมวน้ำไบคาลประมาณ 5 – 6 พันตัวตายไปอย่างไม่ทราบสาเหตุ …ปัจจุบันแมวน้ำไบคาลอยู่ในสถานะ กังวลน้อยที่สุด
