นักวิจัยนับนกกันยังไง?
ขณะที่ คัลลาแกน (Callaghan) นักชีววิทยาอยู่ที่บึงเอเวอร์เกลดส์ ในช่วงปี พ.ศ. 2558 (2015) เพื่อเฝ้าดูฝูงนกนางแอ่นฝูงใหญ่ ท่ามกลางแสงแดดยามเช้า ขณะที่ฝูงนกเคลื่อนผ่านเหนือศีรษะ คัลลาแกนและคู่หูของเขายืนดูอยู่นาน พวกเขาสงสัยว่านกนางแอ่นมีกี่ตัวในโลกนี้? แล้วมีนกกี่ตัวในโลกใบนี้?
ด้วยความอยากรู้ เขาจึงเริ่มนับนก โดยเริ่มจากการนับนกในฝูงที่เขาเพิ่งจะพบเห็น ซึ่งมันมีมากกว่าครึ่งล้านตัว แน่นอนวิธีการนับก็เป็นวิธีที่ธรรมดาที่สุด มันเป็นการถ่ายถ่ายแล้วนับเอาจากภาพ แต่การนับนกทั้งหมดในโลก มันเป็นอะไรที่ยุ่งยากมากกว่าการนับฝูงนกจากภาพที่ถ่ายมา
หลายปีต่อมา เขายังคงคิดถึงเรื่องนี้ โดยในรายงานฉบับใหม่ คัลลาแกนและนักวิจัยอีกสองคน จากมหาวิทยาลัยนิวเซาท์เวลส์ในซิดนีย์ ประเทศออสเตรเลีย คาดว่ามีนกอยู่ระหว่าง 50 พันล้านถึง 430 พันล้านตัวบนโลก โดยใช้ช่วงน้อยที่สุดและมากที่สุดเพื่อประเมินจำนวนนกทั้งโลก
การศึกษาใหม่ซึ่งตีพิมพ์เมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม ปี พ.ศ.2564 (2021) ใน National Academy of Sciences ด้วยวิธีการเฉพาะ ที่รวมข้อมูลโดยองค์กรวิทยาศาสตร์มืออาชีพ และนักวิทยาศาสตร์พลเมือง มันช่วยให้ครอบคลุม 92 เปอร์เซ็นต์ของสายพันธุ์นกทั้งหมดในโลก ซึ่งมีนกถึง 9,700 ชนิด …สรุป วิธีการนับคือการรวบรวมข้อมูล จากนั้นจึงใช้การอนุมาน สุดท้ายก็ได้ตัวเลขต่ำสุดและสูงสุด
นกชนิดไหนมีจำนวนมากที่สุด?
การศึกษานี้เป็นความพยายามครั้งแรก ในการประมาณประชากรของนกในโลก โดยแยกตามสายพันธุ์ และจากรายงานระบุว่านกที่มีจำนวนมากที่สุด 6 อันดับแรกคือ
อันดับ 1. นกกระจอกใหญ่ (Passer domesticus)
นกกระจอกใหญ่ (House sparrow) เป็นนกที่มีจำนวนมากที่สุดในโลก ซึ่งมีประชากรประมาณ 1.6 พันล้านตัว ถิ่นอาศัยตามธรรมชาติส่วนใหญ่ อยู่ในแถบยุโรปบริเวณเมดิเตอร์เรเนียนและในเอเชียบางส่วน แต่ก็มีการนำนกเข้าสู่พื้นที่ในหลายๆ ส่วนของโลก จึงกลายเป็นนกกระจอกชนิดที่มีการกระจายพันธุ์เกือบทั่วโลก มันสามารถปรับตัวเข้ากับถิ่นอาศัยของมนุษย์ได้ง่าย นกกระจอกใหญ่เป็นนกขนาดเล็กตัวอ้วนกลม มีสีขนน้ำตาลถึงเทา โดยปกติจะยาวได้ประมาณ 16 เซนติเมตร
อันดับ 2. นกกิ้งโครงพันธุ์ยุโรป (Sturnus vulgaris)
นกกิ้งโครงพันธุ์ยุโรป (European starling) เป็นนกที่อยู่ในรายชื่อ 100 สายพันธุ์เอเลี่ยนรุกรานที่เลวร้ายที่สุดในโลก มีประชากรประมาณ 1.3 พันล้านตัว ส่วนใหญ่จะอยู่ในยุโรปบริเวณเขตอบอุ่น ไปจนถึงมองโกเลียตะวันออก เป็นนกอพยพที่สามารถบินด้วยความเร็ว 60 – 80 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และครอบคลุมระยะทางได้มากถึง 1,500 กิโลเมตร เป็นสายพันธุ์รุกรานที่ครอบคลุมพื้นที่ 9 ล้านตารางกิโลเมตร
นกกิ้งโครงพันธุ์ยุโรป มีความยาวประมาณ 20 เซนติเมตร มีขนสีดำมันวาว ในบางช่วงเวลาของปีจะมีจุดสีขาว มีขาเป็นสีชมพู ปากเป็นสีดำในฤดูหนาว เป็นสีเหลืองในฤดูร้อน สำหรับในประเทศไทย นกกิ้งโครงพันธุ์ยุโรปก็มีรายงานการพบอยู่หลายครั้งแต่ก็ไม่มากนัก พวกมันจึงไม่ถือว่าเป็นนกอพยพขาประจำของไทย
อันดับ 3. นกนางนวลวงปากดำ (Larus delawarensis)
นกนางนวลวงปากดำ (Ring billed gull) มีประชากรประมาณ 1.2 พันล้านตัว จัดเป็นนกนางนวลขนาดกลาง ขนาดตัวประมาณ 45 เซนติเมตร ถิ่นอาศัยดั่งเดิมคือทะเลสาบ แม่น้ำ หรือ บริเวณชายฝั่งในแคนาดาและทางตอนเหนือของสหรัฐอเมริกา เป็นนกอพยพที่สามารถเดินทางได้ไกล และปรับตัวให้เข้ากับเขตเมืองได้ดี จนกลายเป็นนกนางนวลที่มีประชากรมากที่สุดในโลก
อันดับ 4. นกนางแอ่นบ้าน (Hirundo rustica)
นกนางแอ่นบ้าน (Barn swallows) มีประชากรประมาณ 1.1 พันล้านตัว เป็นนกนางแอ่นที่แพร่กระจายไปทั่วโลก พบตามทุ่งโล่งบริเวณแหล่งน้ำทั่วไป ปรับตัวให้เข้ากับเขตเมืองได้ดี และอาจจะพบเป็นฝูงที่ใหญ่มาก เป็นนกขนาดเล็กที่เป็นทั้งนกประจำถิ่นและนกอพยพ
นกนางแอ่นบ้าน มีขนาดประมาณ 15 เซนติเมตร ด้านบนลำตัวจะเป็นสีน้ำเงินเข้ม อกมีลายพาดสีเดียวกับลำตัว คอและหน้าผากเป็นสีน้ำตาลเหลือง หางเว้าลึก ด้านล่างลำตัวรวมทั้งปีกสีขาวหรือน้ำตาลเหลือง
อันดับ 5. นกนางนวลแกลบ (Larus hyperboreus)
นกนางนวลแกลบ (Glaucous gull) มีประชากรประมาณ 949 พันล้านตัว จัดเป็นนกที่อาศัยอยู่ในเขตหนาวเย็น อาศัยในภูมิภาคอาร์กติกทางซีกโลกเหนือ และในฤดูหนาวจะอพยพไปจนถึงเกาะอังกฤษและรัฐทางตอนเหนือสุดของสหรัฐอเมริกา และอาจไปถึงทางใต้ของสหรัฐอเมริกาและเม็กซิโกตอนเหนือ
อันดับ 6. นกจับแมลงออลเดอร์ (Empidonax alnorum)
นกจับแมลงออลเดอร์(Alder flycatchers) มีประชากรประมาณ 896 พันล้านตัว จัดเป็นนกขนาดเล็กที่ยาวได้ไม่เกิน 17 เซนติเมตร พบอาศัยในพื้นที่ส่วนใหญ่ของแคนาดาและอะแลสกา จนไปถึงใต้สุดทางตะวันออกเฉียงเหนือของสหรัฐอเมริกา เป็นนกอพยพที่บินไปได้ถึงทางตะวันตกของอเมริกาใต้
สุดท้ายจากนกทั้ง 6 ชนิดที่พูดถึงไป หลายคนอาจจะคิดว่าจำนวนประชากรของพวกมันนั้นเยอะเหลือเกิน แต่ความจริง สิ่งมีชีวิตที่อุดมสมบูรณ์นั้นมีเพียงไม่กี่ชนิด มีหลายชนิดที่หายาก โดยรวมแล้วนักวิจัยคาดการณ์ว่ามีนก 1,180 ชนิด หรือคิดเป็นร้อยละ 12 ของจำนวนทั้งหมดในโลก ซึ่งแต่ละชนิดมีประชากรทั้งหมดต่ำกว่า 5,000 ตัว
ในกรณีนี้ หากพบว่าสายพันธุ์ไหนมีประชากรต่ำกว่า 2,500 ตัว สหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ จะระบุว่าเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ โดยตัวอย่างของนกหายากอันดับต้นๆ คือ นกกีวีที่มีจำนวนประชากรประมาณ 370 ตัว หรือ นกเหยี่ยวเซเชลส์ ที่มีต่ำกว่า 100 ตัว
แน่นอนว่ายังมีนกที่หายากมากๆ ที่เพิ่งได้รับการประเมินว่าจะหายไปจากโลกภายในสิ้นปี พ.ศ.2566 แน่นอน มันก็คือ นกคาไวอิ ครีปเปอร์ (Kauaʻi creeper) ซึ่งเหลือไม่เกิน 5 ตัวบนโลก โดยนกชนิดนี้ เป็นเพื่อนร่วมเกาะของนกที่ชื่อว่า คาไวอิโอโอ (Kauaʻi ʻōʻō) ซึ่งเพิ่งจะประกาศการสูญพันธุ์ไปทั้งสกุลเมื่อไม่นานมานี้ น่าเสียดายที่สำหรับนกคาไวอิครีปเปอร์ ที่ไม่ว่ามนุษย์จะพยายามยังไง พวกมันก็สูญพันธุ์อยู่ดี
และหลายคนอาจกำลังคิดว่า แล้วไก่หรือเป็ดที่มนุษย์เลี้ยงล่ะ? พวกมันมีประชากรน้อยกว่าอีกเหรอ? แน่นอนว่าสัตว์จำพวกนกพวกนี้มีประชากรมากกว่าอันดับ 1 – 6 รวมกันซะอีก อย่างเช่น “ไก่บ้าน” ทั่วโลกจะมีอยู่ประมาณ 25 พันล้านตัว แต่! การศึกษานี้นับเฉพาะนกป่าเท่านั้น
